A ‘botlatókövek’ vagy ’emlékező macskakövek’ egy német szobrászművész, Gunter Demnig alkotásai a második világháború alatt deportált, kivégzett, koncentrációs táborokban elhunyt (vagy akár öngyilkosságba hajszolt) áldozatok- zsidók, romák, homoszexuálisok, fogyatékkal élők vagy ellenállók…- emlékére.
Fríz nevük stroffelstiennen (struikelstenen).
Az elhunytak hajdani otthona előtt elhelyezett kövek célja az emlékezés, tiszteletadás. Hollandiában és Magyarországon is lehet velük találkozni.
Egy emlékmű lehet nagy, lenyűgöző vagy akár kicsi, bensőséges. A botlatókő az utóbbi.
A 10×10 cm-s téglán egy sárgaréz tábla kerül elhelyezésre, amin az áldozat neve, születésének és deportálásának/ megölésének dátuma, illetve halálának helye van feltüntetve.
Másik formája a 10*100 centis úgynevezett ‘botlatóküszöb’. Ez már egész embercsoportról szól. Ilyen található pl. a groningeni Folkingestraat-on, ahol a Van Gelder zsidó család tagjainak állít emléket.
Az alkotó az első botlatóköveket még ‘illegálisan’ helyezte el. Ezután- ahogy a projekt ismertté, kívánttá vált, azaz ‘kinőtte magát’-, kapott rá a hatóságoktól engedélyt, majd később kifejezett megkereséseket is.
Egy ideje egyedül nem is győzi a készítésüket: az eltelt idő alatt (ha minden igaz) 25 európai országban több mint 75.000 darab kő lett lerakva. (Csak a holland Wikipedia oldalán tizenöt országból vannak képek.)
Ami változatlan: egy önkormányzat első emlékkövét még mindig maga Demnig fekteti le.
A kis emlékművek 2021. júliusától már az amszterdami Goethe- Intézetben is készülnek. 2020-ra csak itt, Amszterdamban, nagyjából 700 lett elhelyezve.
A művész maga azt mondja, hogy nem tudja honnan jött a botlatókő elnevezés, de idéz egy iskolást:
“Man fällt nicht über die Stolpersteine, du stolperst mit dem Kopf und dem Herzen”
‘Men valt niet over de Stolpersteine, je struikelt met je hoofd en je hart).’
Nagyjából: Az ember nem esik át (ezeken) a köveken: ésszel/fejjel- szíveddel botlasz bele.
Hollandiában az első ilyen emlékműveket 2007. november 29- én, Borne település régi központjának hat helyszínén fektették le.
Azóta az országban nagyjából 8500 darab lett elhelyezve.
Többek közt a napokban a Pride Amsterdam alkalmából kilenc új is, rajtuk elhurcolt/ kivégzett homoszexuálisok neveivel. Esetükben arról is meg akarnak emlékezni, hogy valakit csak azért is- vagy részben azért- meg lehet ölni, mert homoszexuális. (Főleg ha homoszexuális és még ellenálló is.)
…
Hasonló kezdeményezés -arany tégla- már van Hollandiában. (Link lenn.) Ez bizonyos szempontból hasonlít a botlókőhöz- legalábbis annyira, hogy mindkettő a járdába telepített csillogó (sárgaréz/ arany színű kerámia bevonatú) kő.
Másrészt, hogy időtálló elismerést- emléket állít, bár az ok erősen különböző.
A hasonlóság kiterjed még arra is, hogy ezeket nagyon okos emberek időnként felfeszegetik és ellopják.
(A cikkek szerint ez első botlatókövet Budapesten lopták el, de Rotterdamban is előfordult már.) Erkölcsi oldalán kívül még csak anyagilag sem éri meg, mivel ezek az emlékkövek nem aranyból vagy arany felhasznásával készülnek, tehát pénzbeli értékük- esetleges eladáskor- elenyésző.
Vera
A Hollandiában elhelyezett kövek kimásolt listája a lap alján található (holland nyelven, önkormányzat/ település és darabszám megjelölésével.)
A holland Wikipedia oldalon pedig a többi országról szóló listát és a fotókat is megtalálhatjátok.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Stolpersteine#Hongarije
https://hu.wikipedia.org/wiki/Botlat%C3%B3k%C3%B6vek_Budapesten
https://stichting-stolpersteine.nl/
https://www.ad.nl/amsterdam/struikelstenen-voor-homoseksuele-oorlogsslachtoffers-vervolgd-en-vergeten~a1de3f0d/
Arany tégla: https://frizfold.wordpress.com/2021/02/07/aranyos-otlet-elismeres-az-arany-szivert/
”
- Apeldoorn – Een Struikelsteen.
- Appingedam – Zestien Struikelstenen.
- Arnhem – Veertien Struikelstenen.
- Assen – Tot 2019 zijn 303 van ongeveer 450 geplande stenen geplaatst.
- Beek – Negentien Struikelstenen.
- Beekdaelen – Tien Struikelstenen, voor een verzetsstrijder en negen Joodse mensen, in Amstenrade, Puth, Doenrade, Merkelbeek en Nuth.
- Bergen – Een Struikelsteen in Egmond aan Zee voor de tante en naamgenote van Selma Leydesdorff.
- Berkelland – 54 Struikelstenen in Borculo, een in Geesteren en dertien in Eibergen.
- Beverwijk – Negen Struikelstenen in Beverwijk en een in Wijk aan Zee.
- Bloemendaal – Twee Struikelstenen in Aerdenhout.
- Bodegraven-Reeuwijk – Zeven Struikelstenen in Bodegraven.
- Borger-Odoorn – Eén Struikelsteen.
- Borne – 81 Struikelstenen (de eerste Struikelstenen in Nederland).
- Brielle – 21 Struikelstenen.
- Coevorden – 38 Struikelstenen: 34 in Coevorden en vier in Dalen. In totaal zullen in Coevorden 123 Struikelstenen geplaatst worden.
- Culemborg – 46 Struikelstenen, voor veertig joodse inwoners, een verzetsstrijder en vijf personen die werden vervolgd om hun communistische idealen.
- Delft – Een Struikelsteen.
- Delfzijl – Vijftien Struikelstenen: drie in Borgsweer, zes in Termunterzijl en zes in Woldendorp.
- Den Haag – 131 Struikelstenen.
- Deventer – Medio 2018 waren 112 van de 470 geplande Struikelstenen in Deventer geplaatst (21 in 2015, 25 in 2016, 28 in 2017, 38 in 2018). In Bathmen liggen veertien Struikelstenen.
- Dinkelland – 67 Struikelstenen: 57 in Denekamp en tien in Ootmarsum.
- Doetinchem – Zeven Struikelstenen in Wehl.
- Doesburg – Tien Struikelstenen.
- Dordrecht – 117 Struikelstenen.
- Echt-Susteren – Twee Struikelstenen voor het Karmelietessenklooster voor Edith en Rosa Stein in Echt en twee Struikelstenen in Koningsbosch.
- Edam-Volendam – Zeven Struikelstenen in Edam.
- Ede – 24 Struikelstenen in Bennekom.
- Eijsden-Margraten – Twaalf Struikelstenen.
- Eindhoven – 274 Struikelstenen, waarvan 24 bij het Psychiatrisch Ziekenhuis De Grote Beek voor weggevoerde Joodse patiënten.
- Emmen – 138 Struikelstenen, onder meer in Emmen, Roswinkel, Nieuw Amsterdam, Veenoord en Emmer-Compascuum.
- Enschede – Vijf Struikelstenen in Glanerbrug en 207 in Enschede. Het is de bedoeling dat er Struikelstenen komen voor alle circa 930 slachtoffers.
- Geertruidenberg – Tien Struikelstenen.
- Gennep – 22 Struikelstenen.
- Goeree-Overflakkee – 57 Struikelstenen in Dirksland, Middelharnis, Sommelsdijk en Oude-Tonge.
- Goirle – Vijf Struikelstenen.
- Gooise Meren – Twee Struikelstenen in Bussum.
- Gorinchem – Ten minste 24 Struikelstenen. In Gorinchem komen uiteindelijk zeventig Struikelstenen.
- Gouda – 258 Struikelstenen, waarvan 56 voor de bewoners van het voormalig Joods Bejaardentehuis aan de Oosthaven en zeven jongeren en twee begeleiders van de jeugdfarm Catharinahoeve. Er zullen er nog 128 volgen.
- Grave – Twee Struikelstenen.
- Groningen – In de stad Groningen 92 Struikelstenen (negen voor verzetsstrijders en 83 voor Joodse slachtoffers), en in de Folkingestraat een speciale drempel voor alle omgekomen leden van de Joodse familie Van Gelder. In het dorp Haren 29 Struikelstenen.
- Haaksbergen – 23 Struikelstenen.
- Haarlem – Twee Struikelstenen.
- Hardenberg – 36 Struikelstenen.
- Hardinxveld-Giessendam – Drie Struikelstenen.
- Harlingen – 45 Struikelstenen in Harlingen. Aldaar worden zij stroffelstienen genoemd.
- Hattem – Achttien Struikelstenen.
- Heerlen – 71 Struikelstenen: 69 in Heerlen en twee in Hoensbroek.
- Hellendoorn – Veertien Struikelstenen: dertien in Nijverdal en een op Krönnenzommer (in de oorlog het sanatorium).
- Hellevoetsluis – Een Struikelsteen.
- Hengelo – 42 Struikelstenen. Het is de bedoeling dat er uiteindelijk 167 Struikelstenen komen.
- ‘s-Hertogenbosch – Negen Struikelstenen.
- Heiloo – 26 Struikelstenen.
- Het Hogeland – Zestig Struikelstenen: vijftig in Bedum, waaronder twee voor slachtoffers van de nasleep van de april-meistakingen en achttien voor de slachtoffers van een razzia op 25 april 1944 (vier andere Struikelstenen liggen op het grondgebied van de gemeente Groningen: één in Noorderhogebrug en drie in Beijum, destijds deel van de gemeente Bedum); vijf in Ulrum, een voor een verzetstrijder in Oldenzijl en vier voor verzetsstrijders in Kantens en Stitswerd
- Heusden – Drie Struikelstenen: twee in Nieuwkuijk en een in Vlijmen
- Hilversum – 130 Struikelstenen, onder andere voor zangeres Erna Abramowitz. Uiteindelijk zullen in Hilversum ongeveer 850 Struikelstenen komen
- Hoeksche Waard – Achttien Struikelstenen: drie in Numansdorp en vijftien in Strijen
- Hof van Twente – Zestien Struikelstenen in Goor
- Hoogeveen – 43 Struikelstenen
- Hoorn – Vijftien Struikelstenen
- Hulst – Eén Struikelsteen
- Kampen – Vijftig Struikelstenen
- Kerkrade – In een gezamenlijke actie met de Duitse gemeente Herzogenrath zijn 35 Struikelstenen geplaatst
- Landgraaf – Zes Struikelstenen: drie in Nieuwenhagen en drie in Rimburg
- Leiden – Zes Struikelstenen
- Leidschendam-Voorburg – Een Struikelsteen in Voorburg
- Lochem – Twee Struikelstenen
- Loppersum – Tien Struikelstenen in Middelstum en vier in Garrelsweer
- Losser – Tien Struikelstenen
- Maarssen – Vijf Struikelstenen
- Maasdriel – Negen Struikelstenen in Rossum
- Maassluis – Vijf Struikelstenen
- Maastricht – 178 Struikelstenen, voor 168 Joodse mensen en tien leden van het verzet
- Meppel – 89 Struikelstenen
- Middelburg – 42 Struikelstenen
- Midden-Drenthe – 88 Struikelstenen
- Midden-Groningen – 45 Struikelstenen: een in Sappemeer, twaalf in Muntendam, 25 in Noordbroek, drie in Zuidbroek, een in Scharmer, twee in Woudbloem en een in Froombosch
- Montferland – Twee Struikelstenen in ‘s-Heerenberg
- Naaldwijk – Vijf Struikelstenen
- Neder-Betuwe – Vier Struikelstenen in Ochten
- Nijkerk – 54 Struikelstenen
- Nissewaard – Zeventien Struikelstenen: vijf in Spijkenisse, negen in Zuidland en drie in Heenvliet.
- Noardeast-Fryslân – Een Struikelsteen (stroffelstien in het Fries) te Holwerd
- Noordenveld – Twee Struikelstenen in Nietap
- Nunspeet – Een Struikelsteen in Hulshorst
- Oisterwijk – Negentien Struikelstenen: elf in Oisterwijk en acht in Moergestel
- Oldambt – Zestien Struikelstenen: tien in Drieborg voor communistische onderduikgevers (een van deze stenen was de 4000e die Gunter Demnig heeft geplaatst, op 3 juli 2013), vijf in Winschoten en een in Nieuwolda. – Oldenzaal – 74 Struikelstenen, voor 68 Joodse mensen en zes Sinti
- Ommen – 27 Struikelstenen
- Oosterhout – Drie Struikelstenen
- Oost Gelre – 67 Struikelstenen in Groenlo en directe omgeving. Een van de verzetsstrijders voor wie een steen is geplaatst was afkomstig uit Beltrum, een dorp in de gemeente Berkelland
- Ooststellingwerf – Vier Struikelstenen in Waskemeer
- Opsterland – Veertien Struikelstenen (stroffelstiennen in het Fries) in Gorredijk
- Oss – 263 Struikelstenen in Oss en zeven in Geffen
- Oudewater – Drie Struikelstenen
- Pekela – 56 Struikelstenen
- Purmerend – Een Struikelsteen
- Raalte – 38 Struikelstenen
- Ridderkerk – Vier Struikelstenen in Oostendam
- Rijssen-Holten – 33 Struikelstenen in Holten
- Rijswijk – Zeven Struikelstenen
- Roermond – In 2019 zijn de eerste 25 van 85 Struikelstenen geplaatst
- De Ronde Venen – Negen Struikelstenen in Abcoude
- Roosendaal – 24 Struikelstenen, onder andere voor pater/verzetsstrijder Gerardus Aloysius Averdieck
- Rotterdam – Op initiatief van de Stichting Comité Loods 24 zijn 408 Struikelstenen geplaatst (onder andere voor de ouders van Isaac Lipschits en de grootouders van Job Cohen).
Vier Struikelstenen liggen in Vreewijk. Al enkele malen zijn Rotterdamse Struikelstenen gestolen. Ze worden teruggeplaatst en – evenals nieuw te plaatsen gedenksteentjes – steviger in de bodem verankerd - Schagen – Negen Struikelstenen
- Schiedam – 66 Struikelstenen
- Schouwen-Duiveland – 23 Struikelstenen: een in Burgh-Haamstede en 22 in Zierikzee
- Sittard-Geleen – Sinds 2017 zijn vijftig Struikelstenen geplaatst. In totaal zullen ongeveer tweehonderd stenen geplaatst worden voor slachtoffers uit Sittard, Geleen, Limbricht, Einighausen, Buchten, Grevenbicht en Obbicht
- Sliedrecht – 21 Struikelstenen
- Smallingerland – Vijftien Struikelstenen (stroffelstiennen in het Fries) in Drachten
- Soest – Twee Struikelstenen
- Stadskanaal – 142 Struikelstenen
- Steenwijkerland – Zestig Struikelstenen: acht in Blokzijl, 51 in Steenwijk en een in Eesveen
- Súdwest-Fryslân – 25 Struikelstenen in Sneek. Aldaar worden zij stroffelstiennen genoemd
- Terneuzen – Tien Struikelstenen
- Tiel – 21 Struikelstenen: twintig voor Joodse slachtoffers en een voor een Jehova’s getuige
- Tilburg – 28 Struikelstenen
- Twenterand – Negen Struikelstenen
- Tynaarlo – Twintig Struikelstenen in Zuidlaren
- Uden – Vier Struikelstenen
- Urk – Drie Struikelstenen
- Utrecht – 23 Struikelstenen, waarvan vijf bij het voormalige Centraal Israëlitisch Weeshuis aan de Nieuwegracht (onder andere voor de turnster Judikje Simons)
- Vaals – Zes Struikelstenen
- Valkenburg aan de Geul – Achttien Stolpersteiene
- Velsen – Achttien Struikelstenen: drie in Velsen-Noord en vijfien in Santpoort-Zuid
- Venlo – Twee Struikelstenen
- Vijfheerenlanden – Zes Struikelstenen: twee in Leerdam, twee in Vianen en twee in Ameide
- Waadhoeke – Negen Struikelstenen in Menaldumadeel en twee in Marssum
- Waterland – Zestien Struikelstenen in Monnickendam
- Weesp – 56 Struikelstenen
- West Betuwe – Twaalf Struikelstenen: twee in Beesd, zes in Herwijnen, vier in Ophemert
- Westerkwartier – 76 Struikelstenen: een in Doezum, 68 in Leek, drie in Niezijl en vier in Visvliet
- Westland – Vijf Struikelstenen in Monster
- Weststellingwerf – Vijf Struikelstenen in Wolvega
- Westvoorne – Zes Struikelstenen in Oostvoorne.
- Wierden – 21 Struikelstenen, waarvan negentien in Enter
- Winterswijk – Zes Struikelstenen
- Zaanstad – Negen Struikelstenen: twee in Zaandam en zeven in Wormerveer5
- Zaltbommel – 56 Struikelstenen
- Zutphen – 51 Struikelstenen in Zutphen en Warnsveld
- Zwartewaterland – Elf Struikelstenen in Zwartsluis
- Zwijndrecht – 22 Struikelstenen
- Zwolle – Eind 2018 waren 200 van in totaal 453 Struikelstenen geplaatst
”
Frízföld és Hollandia blog 